DR HANIMON ABDULLAH
(for English version scroll down)
Upadki dużych korporacji stały się rzeczywistym problemem współczesnego systemu finansowego. Chociaż większość bankructw jest wywoływana przez niezwiązane ze sobą czynniki, wydarzenia te mają często podobne przyczyny. Chcąc w pełni zrozumieć omawiany problem, warto pokrótce przeanalizować przypadki upadków korporacji, które miały miejsce w ostatnich latach.
Jednym z najbardziej znanych zdarzeń jest tzw. afera Parmalatu (włoska firma działająca w sektorze żywnościowym), która była związana z konfliktem interesów między współwłaścicielami – główni udziałowcy chcieli odnieść korzyści kosztem udziałowców mniejszościowych. Korporacja Enron (amerykańska firma energetyczna) upadła wskutek nielegalnych praktyk księgowych, które zostały wywołane przez kontrole wewnętrzne. Podobnie sytuacja miała się w przypadku bankructwa Barings Bank, które było konsekwencją błędów w trakcie kontroli wewnętrznych oraz działalności spekulacyjnej nieuczciwego maklera. Upadek Norther Rock (brytyjski bank) wynikał zaś z wadliwej procedury zarządzania ryzykiem na poziomie zarządu i kadry menedżerskiej. Podobnie było w przypadku Lehman Brothers.
Banki pełnią ważną rolę w systemie finansowym i gospodarce, a ich bankructwa mają poważne konsekwencje dla dobrobytu społecznego. W związku z tym instytucje finansowe muszą wprowadzać wysokiej jakości regulacje, tak aby interesy banku, jego właścicieli, kadry zarządzającej i klientów były równomiernie zabezpieczone. Celem ładu korporacyjnego jest poprawa jakości implementowanych zasad i reguł, i tym samym obniżenie ryzyka bankructwa. Afery z udziałem renomowanych firm pokazują jednak, że sam ład korporacyjny nie stanowi i nie może stanowić gwarancji sprawnego funkcjonowania systemu finansowego. W związku z tym, podejście muzułmańskie, które główny nacisk kładzie na etyczność i transparentność podejmowanych działań, może stanowić interesujące remedium na braki konwencjonalnego ładu korporacyjnego.
Alternatywny system
W ocenie ekspertów światowy kryzys finansowy dowiódł, że bankowość muzułmańska jest bardziej odporna na finansowe turbulencje niż jej konwencjonalny odpowiednik, którego podstawą jest stopa procentowa. Abdulmonem Azalabani i Reji D. Nair (badacze z Yanbu Industrial College w Arabii Saudyjskiej) twierdzą, że wzrost zainteresowania finansami muzułmańskimi jest bezpośrednim wynikiem globalnych kryzysów finansowych i recesji gospodarczych. W opinii prof. Rodneya Wilsona, upadek wiodących instytucji z Wall Street przyczynił się do tego, że muzułmańska bankowość i finanse zaczęły być postrzegane jako alternatywny model, który może zapobiegać upadkom korporacji.
Czym zatem muzułmański ład korporacyjny różni się od tradycyjnego? Jego głównym elementem jest troska o dobrobyt człowieka i wzmocnienie etycznego charakteru działalności banków muzułmańskich i innych instytucji finansowych. Co więcej, procedury zarządzania ryzykiem charakteryzują się szczególnymi – zaczerpniętymi z prawa szariatu – wytycznymi, co sprawia, że transakcje w które angażuje się bank są bezpieczniejsze niż w przypadku podejścia tradycyjnego. Wśród nich należy wymienić m.in.: zakaz przenoszenia ryzyka na kontrahenta, zakaz podejmowania nadmiernego ryzyka oraz eliminacja niepewności.
Muzułmański ład korporacyjny posiada również wiele cech wspólnych z jego tradycyjnym odpowiednikiem. Pomaga on niwelować negatywne efekty błędów w procesie zarządzania, które popełniają członkowie kadry kierowniczej. Pozwala również na bardziej efektywną alokację zasobów. Ponadto ułatwia dostęp do finansowania, w ten sposób zachęcając do inwestycji, co prowadzi do zwiększenia zatrudnienia i – w konsekwencji – wyższego wzrostu gospodarczego.
Dzięki implementacji muzułmańskiego ładu korporacyjnego (lub niektórych jego zasad) tradycyjne podmioty mogą zapobiec wielu zdarzeniom, które prowadzą do bankructw i upadłości. Podstawą tego niekonwencjonalnego podejścia są bowiem etyczne i transparentne działania wspierające rozwój całej społeczności, a nie dążenie do osiągnięcia jak największych zysków przez właścicieli i kadrę zarządzającą instytucji finansowych, co cechuje podejście tradycyjne. Gdyby korporacje stosowały powyższe zasady problemy związane ze złym zarządzaniem – takie jak np. błędna alokacja zasobów ludzkich czy nieetyczne praktyki w pracy – mogłyby w ogólnie nie mieć miejsca.
Przykład dla świata
Zdaniem Wafika Graisa i Matteo Pellegriniego, w związku z ciągłym wzrostem aktywów banków muzułmańskich, należy spodziewać się wzrostu znaczenia niekonwencjonalnego ładu korporacyjnego w odniesieniu do zapewnienia zgodności działać instytucji finansowych z ideologicznymi fundamentami finansów muzułmańskich. Dynamiczny rozwój tego sektora jest również wskazówką dla konwencjonalnych podmiotów, że etyczność transakcji nie stoi w sprzeczności z odnoszeniem zysków.
Wobec tego, bez wątpienia dobrym posunięciem jest dążenie do zapewnienia środowiska, które będzie sprzyjało rozwojowi muzułmańskich instytucji finansowych – a przez to także w przyjęciu muzułmańskiego ładu korporacyjnego – w krajach niemuzułmańskich, gdzie dominuje bankowość tradycyjna. Wprawdzie tempo tego procesu może być ograniczone, ponieważ do niedawna niekonwencjonalny model ładu korporacyjnego i jego korzyści nie były powszechnie znane. Jednakże, biorąc pod uwagę przyczyny bankructw i upadków korporacji, tradycyjne podmioty powinny uważnie przyjrzeć się temu, co do zaproponowania ma muzułmański ład korporacyjny.
New solutions in corporate governance – what can we learn from Islamic approach?
English version
Corporate failures have become a reality of modern finance. Although occurring independently of each other, they share similar features and causes. It is said that in general they are all related to corporate governance and risk management issues. Yet, in order to fully understand this phenomenon, it might be useful to examine those failures that happened most recently.
For instance, the Parmalat (an Italian dairy and food corporation) scandal was associated with a conflict of interest between shareholders. In this particular case, controlling shareholders attempted to extract private benefits at the expense of the minority shareholders. Enron Corporation (an American energy company) on the other hand, failed due to the illicit accounting practices caused by internal controls. Similarly, the Barings Bank scandal was a consequence of problems with the system of internal controls and was caused by a rogue trader. The bankruptcy of a British bank Northern Rock resulted from flawed risk management procedures on the level of the board and senior management. Similar thing happened to the – now infamous – Lehman Brothers.
Banks play an important role in the financial system and in the economy, and their failures have serious consequences for the public welfare. Given that, they need to implement high quality regulations so that the interests of the bank, its owners and managers, as well as the customers are equally safeguarded. Corporate governance is supposed to enhance the quality of implemented rules and regulations and thus lower the risk of corporate failure. Nevertheless, scandals involving some renowned companies serve as a proof that corporate governance alone cannot and will not guarantee the health of financial systems. To that end, Islamic approach and its focus on ethical governance and transparency may be an interesting solution for remedying the shortcomings of conventional corporate governance.
The alternative system
It is said that the global financial crisis has proved Islamic banking to be more resistant to financial shocks than conventional interest-based systems. Abdulmonem Alzalabani and Reji D. Nair, researchers from Yanbu Industrial College (Saudi Arabia), claim that the resurgence of interest in Islamic finance (IF) directly results from various global financial crises and economic recessions. In prof. Rodney Wilson’s view the collapse of the leading Wall Street institutions attracted public interest to Islamic banking and finance as an alternative model which may prevent corporate failures.
What is so different about the Islamic corporate governance then? For a start, the main concern of the Islamic approach is to take care of human welfare while enhancing the ethical operations of Islamic banks and other financial organisations. Furthermore, Islamic risk management has special features deriving from Sharia law, which make it less perilous than the conventional approach. These include: sharing risks between all parties to the transaction, disallowing excessive risk-taking, and prohibiting uncertainties such as gambling.
Apart from being governed by Sharia rules, Islamic corporate governance shares some principles with its conventional counterpart as well. For instance, it helps to mitigate the effects of an adverse managerial behavior and it allows for a more efficient allocation of resources. Furthermore, it facilitates access to financing and thus encourages investment, leading to higher employment and – as a consequence – higher economic growth.
By adopting Islamic corporate governance, conventional entities may avoid failures as the Islamic approach prioritizes ethical and transparent operations which support the development of the whole community (in capitalism profit generation for owners and managers goes first). Mismanagement such as misallocation of human resources, unethical working practices, and excessive risk taking would also – at least theoretically – not take place.
The world should learn
According to Wafik Grais and Matteo Pellegrini, given that Islamic banking assets continue to grow, Islamic corporate governance will have an important role to play in ensuring that this growth is undertaken in a manner that is compatible with the ideological foundations of Islamic finance. The rapid development of this segment of the market is also a hint for conventional entities that focus on ethics and public welfare does not preclude profit generation.
Bearing that in mind, it seems expedient to create an environment that helps to support the development of the Islamic financial institutions, and thus adoption of the Islamic corporate governance, even in non-majority Muslim countries, where traditional banking prevails. The pace of the process may be rather slow, as it was not until recently that this unconventional model of corporate governance has been thoroughly explored. But, given the causes of corporate failures, undoubtedly conventional entities can learn and benefit a lot from the Islamic approach to corporate governance.
Dr Hanimon Abdullah – posiada tytuł doktora w obszarze finansów muzułmańskich. Pracę doktorską z zakresu ładu korporacyjnego obroniła na Uniwersytecie w Durham.
Przeczytaj też:
D. Klimowicz, Sekrety systemu bankowego w Iranie
K. Czupa, Let’s talk about Islamic finance. Facts that everybody should know
K. Czupa, City otwiera się na islamskie finanse
K. Sidło, The use and abuse of Islamic financial instruments – the case of kafala
