MARZENA CZERNICKA
Bułgaria może niedługo zostać kolejnym państwem Unii Europejskiej, w którym zacznie obowiązywać unijna waluta. Z początkiem lipca tego roku, rząd Bułgarii i jej bank centralny przedstawili Narodowy Plan Wprowadzenia Euro. Zgodnie z jego założeniami, wprowadzenie unijnej waluty ma nastąpić 1 stycznia 2024 roku. Bułgaria musi jednak do tego czasu spełnić niezbędne kryteria umożliwiające jej wejście do strefy euro.
Opracowania strategicznego dokumentu i planu wprowadzenia euro w Bułgarii podjęła się powołana specjalnie w tym celu Rada Koordynacyjna przy bułgarskim Ministerstwie Finansów. Jej obowiązkiem było przygotowanie projektu do końca czerwca tego roku. Przewodniczył jej Minister Finansów przy współpracy prezesa Bułgarskiego Banku Centralnego (BNB). W skład Rady weszli także wiceministrowie, przewodniczący Państwowej Agencji Bezpieczeństwa Narodowego (DANS), a także członek gabinetu politycznego premiera. Według oficjalnych informacji Ministerstwa Finansów Republiki Bułgarii projekt udało się przygotować zgodnie z założeniem.
10 lipca 2020 roku Bułgaria została przyjęta do mechanizmu kursów walutowych – ERM II, zwanego „poczekalnią do strefy euro”. Kraj ten starał się o przystąpienie do tego mechanizmu od 2018 roku, jednak rząd bułgarski kilkukrotnie przekładał termin oficjalnej aplikacji. Ten unijny mechanizm ma za zadanie w sposób stabilny dla unijnej gospodarki połączyć euro z walutami państw Unii spoza strefy euro. Tym samym, wprowadzenie w państwach członkowskich wspólnej waluty europejskiej oraz przeniesienie polityki pieniężnej na szczebel wspólnotowy doprowadzi do zawiązania Unii Gospodarczo-Walutowej (UGW). Zgodnie z wymogami traktatowymi, lew bułgarski powinien uczestniczyć w mechanizmie ERM II minimum dwa lata, co w przypadku Bułgarii oznacza termin do lipca 2022 roku. Poza tym do wprowadzenia waluty euro w tym kraju, a zatem do pełnego uczestnictwa w Unii Gospodarczo-Walutowej, oprócz udziału w mechanizmie ERM II, niezbędne jest również spełnienie pozostałych kryteriów (tzw. kryteriów konwergencji), tj. kryterium dotyczącego finansów publicznych, stabilności cen oraz kryterium długoterminowych stóp procentowych. Ponadto dla wprowadzenia unijnej waluty w Bułgarii wymagana jest zgoda wszystkich państw strefy euro.
Zgodnie z ostatnim Raportem Konwergencji za 2020 rok, opublikowanym przez Komisję Europejską, Bułgaria spełnia już kryterium finansów publicznych i kryterium długoterminowych stóp procentowych. W momencie opracowywania raportu Bułgaria nie spełniała jeszcze kryterium kursu walutowego. Jednak wraz z przystąpieniem do mechanizmu ERM II zaczęła realizować ten warunek. Jak wynika z przytoczonego raportu, Bułgaria nie spełnia jeszcze kryterium stabilności cen. Otóż średnia stopa inflacji w Bułgarii w okresie 12 miesięcy do marca 2020 roku wynosiła 2,6 % tj., powyżej wartości referencyjnej na poziomie 1,8 %. Do spełnienia kryterium stabilności cen, a w konsekwencji do wprowadzenia euro w Bułgarii konieczne jest zatem opanowanie inflacji.
Poważnym utrudnieniem w spełnieniu tego warunku jest kryzys spowodowany pandemią COVID-19. Jak podkreślał na początku 2021 roku Kiril Ananiev – ówczesny minister finansów Bułgarii – „Pandemia to szok dla gospodarki światowej i europejskiej, w tym bułgarskiej. Jej konsekwencje społeczno-gospodarcze są poważne, ale wierzę, że nie będzie to czynnik przedłużający nasz pobyt w ERM II”.
Zgodnie z Narodowym Planem Wprowadzenia Euro, waluta europejska ma zostać przyjęta w Bułgarii bez przejściowego okresu przygotowawczego, a data jej przyjęcia zbiegnie się z wprowadzeniem euro jako oficjalnego środka płatniczego. Ponadto, w ciągu jednego miesiąca lew bułgarski i euro będą wykorzystywane równolegle. Od samego początku wprowadzenia euro wszystkie instytucje oraz sklepy w Bułgarii będą zobowiązane do akceptowania wszelkich płatności w unijnej walucie. Obowiązywać będzie obecny stały kurs wymiany euro na lewa bułgarskiego wynoszący 1.9558 BGN za euro. W ciągu miesiąca od wprowadzenia waluty zarówno lew, jak i euro staną się legalnymi walutami w kraju.
Opracowany dokument zawiera opis wszystkich ważnych procesów operacyjnych i środków, które należy podjąć aby wprowadzić walutę europejską w Bułgarii. Wyjaśnia m.in. procedury wymiany gotówki, procedury dostarczania i dystrybucji banknotów i monet euro. Zawiera także informacje na temat tego, jakie zmiany należy wprowadzić w kraju na gruncie prawa. Dokument ten zawiera także główne zasady i etapy kampanii informacyjnej mającej na celu podniesienie świadomości obywateli bułgarskich na temat zastępowania lewa walutą euro. Znajdują się w nim również informacje dotyczące wizualizacji i chronionych cech szczególnych europejskich banknotów i monet.
Narodowy Plan Wprowadzenia Euro został opublikowany i poddany do publicznej dyskusji zanim zostanie on skierowany do rozpatrzenia przez Radę Ministrów Republiki Bułgarii. Obecnie podlega więc procesowi konsultacji społecznych. Do 6 sierpnia 2021r. można zgłaszać do niego uwagi na specjalnym portalu stworzonym przez Radę Ministrów.
W UE największym zwolennikiem włączenia Bułgarii do strefy euro jest wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Valdis Dombrovskis, który również wyraża pogląd, że wprowadzenie euro w Bułgarii może nastąpić w 2024 roku.
Pamiętać jednak należy o tym, że Bułgaria jest wciąż najbiedniejszym krajem UE i wiele wskaźników gospodarczych potwierdza niską kondycję gospodarczą tego kraju. Pomimo faktu, że Bułgaria zaczęła spełniać niektóre kryteria konwergencji, nadal nie spełnia jeszcze wszystkich warunków niezbędnych do wprowadzenia unijnej waluty. W dłuższej perspektywie rozwiązanie problemów gospodarczych może zostać utrudnione przez niestabilną sytuację polityczną w kraju. W kwietniu br. Bułgarzy poszli do urn wyborczych, by wybrać swoich przedstawicieli do parlamentu bułgarskiego. Partiom, które weszły do parlamentu nie udało się stworzyć koalicji, co skutkowało rozwiązaniem parlamentu. Prezydent Bułgarii powołał rząd tymczasowy i wyznaczył nowy termin przedterminowych wyborów parlamentarnych. To napięcie spowodowane obecną niestabilnością polityczną, jak również ewentualne dojście do władzy sił politycznych, które być może mają inną wizję rozwoju Bułgarii, może w pewnym stopniu hamować plany wprowadzenia euro w najbliższych latach.
Przed Bułgarią stoi zatem poważne zadanie, by ustabilizować sytuację polityczną oraz własną gospodarkę, tak by spełnić wszystkie kryteria niezbędne do wprowadzenia euro. Biorąc jednak pod uwagę kondycję gospodarczą kraju, która czyni z Bułgarii najbiedniejsze państwo UE, jak również obecną sytuację społeczno-polityczną można przypuszczać, że w niedługim czasie może dojść do wyznaczenia nowego, późniejszego terminu wprowadzenia euro. Na tym etapie nie ma zatem żadnej gwarancji, że przyjęcie wspólnej unijnej waluty w Bułgarii nastąpi w 2024 roku.
Marzena Czernicka – Doktor nauk społecznych w zakresie nauk o polityce. Absolwentka politologii na Uniwersytecie Warszawskim. Stypendystka programu LLP Erasmus na Uniwersytecie Sofijskim w Sofii (Bułgaria). Absolwentka studiów kulturoznawczych ze specjalnością bułgarystyka na Uniwersytecie Warszawskim. Pracuje w Instytucie Studiów Politycznych PAN. Od lat zajmuje się analizą bułgarskiej sceny politycznej i życia społeczno-gospodarczego Bułgarów.
Zdjęcie użyte w nagłówku: B. Marcinkowska
Przeczytaj też:
M. Czernicka, Szczepienia przeciwko COVID-19: Bułgaria
M. Mietelski, Bułgaria wybrała „parlament rozczarowanego wyborcy”
M. Mietelski, Eurowybory 2019: Przetasowania na Bałkanach
K. Jaromin, Kryzys migracyjny w Europie – szansa dla Rosji?
