ANNA BIERNACKA-RYGIEL
W czwartek 17 grudnia 2015 r. z oficjalną wizytą w Grecji przebywał Nikoła Poposki – Minister Spraw Zagranicznych Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii. Była to pierwsza tego typu wizyta od 15 lat[1], ale jak się zapowiada – nie ostatnia, gdyż obie strony wyraziły zamiar nawiązania blokowanej od lat przez dyplomatyczne spory współpracy politycznej. Współpraca dotyczyć ma m.in. kwestii uchodźców, ale także sektorów gospodarki, turystyki oraz edukacji.
Oznaki ocieplenia w stosunkach grecko-macedońskich wzmogły spekulacje w prasie polskiej i zagranicznej odnośnie do postępu w rozmowach na temat oficjalnej nazwy Macedonii. Jednak ubiegający się o reelekcję w nadchodzących wyborach parlamentarnych (kwiecień 2016 r.) macedoński premier Nikoła Gruewski, w trakcie swych dotychczasowych dziewięcioletnich rządów, budował politykę opartą na nacjonalizmie i sprzeciwie wobec greckich żądań zmiany nazwy państwa. Podczas wizyty Nikoła Poposki zaznaczył, że – FYROM pragnie „rzeczywiście dobrych stosunków z Grecją”, ale w kwestii nazwy „istnieją zasadnicze różnice stanowisk między obu państwami”. Ponadto Premier Macedonii w swoim oficjalnym wystąpieniu ogłosił, że wszelkie spekulacje na temat zmiany nazwy Republiki Macedonii są nieuzasadnione.[2]
Spór grecko-macedoński, rys historyczny
Od czasu ogłoszenia niepodległości Macedonii na początku lat dziewięćdziesiątych, Republika Grecji wiedzie z tym krajem spór o nazwę państwa. Głównym element konfliktu jest sprzeciw Grecji wobec używania nazwy Macedonia przez rząd w Skopje, argumentując to greckim pochodzeniem nazwy, która nie powinna być używana w odniesieniu do innego państwa. Nawiązywanie do symboli narodowych starożytnej Macedonii oraz jej tradycji spowodowało oburzenie w Grecji, gdyż uznawane są one za element greckiego dziedzictwa narodowego[3]. Zdaniem Greckiego rządu, używanie nazwy Macedonia kryje w sobie możliwość wystąpienia z roszczeniami terytorialnymi wobec greckiej prowincji Macedonia[4]. Ponadto strona grecka wskazuje, że sytuacja ta prowadziłaby w wielu krajach do dyskryminacji tradycyjnych, wytwarzanych w Grecji produktów, noszących w nazwie przymiotnik macedoński, pochodzących właśnie z regionu historycznej greckiej Makedonii.
Spór ten doprowadził do nałożenia na Macedonię przez Grecję embarga handlowego oraz greckiego weta względem wejścia Macedonii do NATO. W 1995 roku na mocy porozumienia Macedonia zgodziła się zostać uznana pod nazwą Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, wprowadziła do konstytucji zapis podkreślający brak roszczeń terytorialnych wobec sąsiadów oraz zmieniła flagę[5].
Niemniej jednak spór o nazwę oraz mniejszości macedońskie w Grecji[6] trwa nadal. Efektem konfliktu jest blokowanie przez Grecję macedońskich starań o członkostwo w NATO i Unii Europejskiej. Obecnie, część państw wycofała się z poparcia dla Grecji i uznaje FYROM pod nazwą Republika Macedonii – wśród nich Polska, a także czterech z pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ: Chiny, Rosja, Stany Zjednoczone i Wielka Brytania.
Nazwa nie jest najważniejsza
Konflikt o nazwę i związane z nią aspekty może toczyć się jeszcze bardzo długo między Grecją a Macedonią. Jednak wizyta Ministra Spraw Zagranicznych Macedonii pokazuje, że w obliczu wspólnego problemu, jakim jest napływ uchodźców do obu krajów, państwa te potrafią ze sobą współpracować. Poza tym, zapowiedź dalszej współpracy w sektorze gospodarki, turystyki i edukacji pozwala sądzić, że współpraca ta może być trwała i stabilna, mimo że budowana małymi krokami.
- [1]The visit, the first in 15 years, suggests that with Greece on its knees economically and Europe’s refugee crisis engulfing both, the Balkan neighbours are finally laying the ground for compromise. – wi?cej na http://www.theguardian.com/world/2015/dec/16/macedonia-open-to-changing-its-name-to-end-24-year-dispute-with-greece;
- [2]“I have not said anything like this and we will contact ‘The Guardian’. This is obviously a comment by the journalist, not my statement. We are used to such provocations. It seems that the name issue has become increasingly popular, just as we predicted, and such tendentious and erroneous interpretation by those who harbor ill feelings to the process, have a need for false exclusivity, or work in someone else’s benefit, are expected”, says PM Gruevski. – więcej na stronie indepemdent.mk.
- [3]Prezydent Macedonii Kiro Gligorow w początkach urzędowania przyznawał, że nie uważa swego słowiańskiego narodu za potomków kultury, z okresu Aleksandra Wielkiego. Por. fragment wiadomości kanału Antenna 1 z wypowiedzią prezydenta Gligorowa z dnia 3 czerwca 1992: “Jesteśmy Słowianami, przybyliśmy tu w VI wieku, nie mamy związku z cywilizacją okresu Aleksandra”.
- [4] Μακεδονία Makedonia) – kraina historyczna w Grecji, część Grecji kontynentalnej; więcej na http://www.macedonia.info/;
- [5]Szesnastoramienne słońce z Werginy, stanowiące nawiązanie do starożytnej Macedonii, zostało zastąpione słońcem ośmioramiennym.
- [6]Macedończycy mieszkają w okręgach Florina, Pella oraz okolicach Salonik. Nie są jednak uznawani za mniejszość narodową (lokalne władze określają ich jako etnicznych Greków, zeslawizowanych w przeszłości), toteż nie posiadają odpowiednich dla tego statusu praw – więcej na http://web.archive.org/web/20071011110553/http://www.ihf-hr.org/documents/doc_summary.php?sec_id=58&d_id=4222;
Anna Biernacka-Rygiel – Absolwentka politologii (specjalizacja zarządzanie europejskie) Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończyła podyplomowe prawo Unii Europejskiej oraz prawo międzynarodowe na Wydziale Prawa i Administracji UW. Doświadczenie zawodowe zdobyła w administracji państwowej oraz unijnej. Obecnie w trakcie pisania rozprawy doktorskiej na temat kształtowania się polityki turystycznej Unii Europejskiej. Członek Team Europe.
