PAULINA ANNA WOJCIECHOWSKA
“Mówię to prosto z serca: zaszczepcie się” – powiedziała pielęgniarka z rzymskiego szpitala zakaźnego, która w grudniu 2020 r. została pierwszą osobą we Włoszech zaszczepioną przeciw SARS-CoV-2. Wkrótce potem pierwsze dawki szczepionki dotarły do lombardzkiego Condogo – miasta, które jako pierwsze w Europie zostało objęte lockdownem na wiosnę 2020 roku. Szczepionka daje nadzieję, że lockdowny, obostrzenia i restrykcje prędzej czy później będą przykrym wspomnieniem. Jak jednak postępuje program szczepień we Włoszech?
Epidemia po włosku
We Włoszech stan wyjątkowy (stato di emergenza) w związku z epidemią COVID-19 ogłoszono już 31 stycznia 2020 roku – dzień po tym, jak we Włoszech potwierdzono pierwsze przypadki koronawirusa (dwóch turystów przybyłych do Rzymu z Wuhan). Niecały miesiąc później Włochy znalazły się w nagłówkach wiadomości serwisów informacyjnych, gdyż pod koniec lutego epidemia wybuchła w Lombardii, doprowadzając do dramatycznego przeciążenia służby zdrowia i setek zgonów dziennie. To właśnie przerażające obrazy z Włoch skłoniły do podjęcia radykalnych działań te regiony i państwa, w których wirus jeszcze się nie rozprzestrzeniał. W połowie marca lockdownem zostały objęte całe Włochy. Restrykcje stopniowo znoszono od maja 2020 roku.
Jednak na początku listopada, w związku z II falą pandemii, kraj został podzielony na strefy: żółtą, pomarańczową i czerwoną (w 2021 r. dodano jeszcze strefę białą) – różniącymi się między sobą surowością restrykcji[1]. Rok 2021 przyniósł kolejne zmiany, gdyż pod koniec marca, w związku z III falą epidemii ogłoszono, że do końca kwietnia cały kraj będzie w strefie pomarańczowej lub czerwonej, aby “dać szansę” programowi szczepień[2]. Na święta wielkanocne cały kraj objęty był czerwoną strefą, z zakazem przemieszczenia się pomiędzy regionami. To już kolejne takie święta, które przywiązani do rodzinnych wartości Włosi musieli spędzać z dala od swoich bliskich.
Statystyki
Na dzień 19 kwietnia 2021 r. liczba potwierdzonych przypadków koronawirusa we Włoszech to ponad 3,8 mln osób (6,4% populacji), liczba zgonów przekracza 117 tys. (0,2% populacji).
Mediana wieku zarażonych (potwierdzonych przypadków) to 48 lat, jednak mediana wieku dla umierających pacjentów to 81 lat. Największe ryzyko zgonu z powodu wirusa dotyczy osób w grupie wiekowej 80-89 lat.
Założenia programu szczepień
Program szczepień ogłoszono 12 grudnia, a 27 grudnia zaszczepiono pierwsze osoby. Tego dnia szczepienia rozpoczynało większość państw Unii Europejskiej. Nadzór nad wykonaniem planu szczepień we Włoszech powierzono Komisarzowi Nadzwyczajnemu (Commissario straordinario). Sam Program szczepień podzielony został na cztery fazy:
I faza -przeznaczona była dla pracowników służby zdrowia, pracowników i mieszkańców domów opieki oraz dla osób powyżej 80. roku życia;
II faza – dotyczy osób powyżej 60 roku życia oraz tych z chorobami przewlekłymi oznaczającymi większe ryzyko ciężkiego przebiegu choroby;
III faza – obejmuje osoby zatrudnione w sektorach: edukacji, służb mundurowych, miejscach kultu religijnego oraz w innych ważnych służbach publicznych, a także więźniów;
IV faza – pozostałe osoby.
Na dzień 18 kwietnia 2021 r. jedną dawkę szczepionki przeciw COVID-19 przyjęło ok. 17,8% populacji, a w pełni zaszczepionych było 4,5 mln osób (czyli 7,4%) Jest to podobny poziom dla całej Unii Europejskiej (odpowiednio 18,4% oraz 6,8% – średnia).
Warto zaznaczyć, że na początku roku (styczeń-luty) Włochy radziły sobie lepiej niż cała Unia, jednak z czasem problemem stała się dostępność szczepionek. Najwięcej dawek szczepionek zostało rozdystrybuowanych w grupie wiekowej 80+ – 4,7 mln z 15,5 mln dawek.
Szczepienia we Włoszech wykonywane były głównie preparatem firmy Pfizer/BioNTech (aż 11,8 mln dawek), następnie Vaxzevria, czyli AstraZeneca (4,2 mln), szczepionki Modeny (1,7 mln) dawek. Wkrótce mają rozpocząć się szczepienia preparatem wyprodukowanym przez Johnson & Johnson.
Kontrowersje
W marcu br. podawanie szczepionki Astry Zeneca we Włoszech, podobnie jak w kilku innych europejskich krajach, było zawieszone. Powodem tej decyzji były doniesienia o przypadkach zakrzepicy, w tym śmiertelnych – które wystąpiły po szczepieniu. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że efekt wstępujący po szczepieniu nie musi oznaczać, że nastąpił on w wyniku szczepienia. Europejska Agencja Leków (EMA) nie zaleca zawieszania tej szczepionki, argumentując, że zyski ze szczepień znacząco przewyższają potencjalne ryzyko z nią związane. We włoskich mediach często pojawiają się jednak doniesienia o poszczepiennych powikłaniach.
Co więcej, Włochy prowadzą pracę nad własną szczepionką na koronawirusa – GRAd-COV2, opracowywaną przez firmę ReiThera, pracującą wcześniej nad szczepieniami na RSV i Ebolę. Szczepionka jest obecnie w II fazie badań klinicznych. Jest to szczepionka wektorowa, podobnie jak preparaty AstraZeneca i Johnson & Johnson.
Dla ogółu społeczeństwa szczepienia są dobrowolne, jednak od 1 kwietnia br. na mocy rządowego rozporządzenia wprowadzono obowiązek szczepień dla pracowników służby zdrowia. Ruch antyszczepionkowy jest we Włoszech dość silny, co często jest przyczyna odmowy przyjęcia przymusowego szczepienia. Niezaszczepione osoby zostaną więc przniesione do miejsc, gdzie nie będą mieli kontaktu z pacjentami, jeśli takich możliwości nie będzie – zostaną zawieszeni, bez prawa do wynagrodzenia. Ze szczepień zrezygnowało już ok. 10 tys. pracowników sekatora ochrony zdrowia – ok. 6-7% w Lombardii, ok. 10-15% w Pugli.
Efekt szczepień – Nadzieja
Choć niespełna 18% zaszczepionych to daleko od celu jakim powinno być 70% zaszczepionej populacji – efekt szczepień jest już widoczny w łagodniejszym przebiegu III fali. W szczycie epidemii w listopadzie 2020 r. nowo zarejestrowane przypadki osiągały średnio poziom 366 / 100 tys. mieszkańców, w kwietniu 2021 r. jest to już tylko 198 / 100 tys. Dzieje się tak pomimo iż, na przełomie lutego i marca 54% nowych przypadków było w tzw. brytyjskim wariancie COVID-19 (B.1.1.7), który jest znacznie bardziej zaraźliwy. Zorganizowanie programu szczepień jest sporym wyzwaniem logistycznym, jednak tylko szczepienia dają nadzieję na „nową normalność” – jakakolwiek ona nie będzie.
[1] Strefy dotyczą całych regionów (odpowiedników województw).
[2] Obecnie przywrócenie stref żółtych w spełniających kryteriach regionach zaplanowane jest na 26 kwietnia.
Grafiki użyte w artykule:
Zdjęcie w nagłówku: Daniel Schludi on Unsplash
Wykres: Procent w pełni zaszczepionej części populacji we Włoszech w porównaniu do całej UE – na podstawie Our World in Data
Logo programu szczepień: „Włochy odrodzą się wraz z kwiatem szczepionki przeciw Covid”, źródło: Stefano Boeri Architetti
Przeczytaj też:
J. Graca, Szczepienia przeciwko COVID-19: Wielka Brytania
P. Wojciechowska, Andrà tutto bene?* Oblicza włoskiej pandemii
K. Dąbrówka, Rządowa pomoc dla przedsiębiorców w czasie pandemii COVID-19 – przypadek Francji, Belgii, Hiszpanii i Włoch, Biuletyn Analiz CIM nr 14/2020
