Statystycznie to olśniewający kraj

KAMIL GRUNER

Statystycznie na Sri Lance¹ w maju deszcz pada przez 16 dni w miesiącu. Statystycznie najwięcej opadów jest w czerwcu i lipcu, wtedy deszcz pada przez 20 lub 21 dni w miesiącu. To środek pory deszczowej, która trwa od marca do września. Mokry sprzęt² nie działa dobrze, a mokrzy żołnierze chorują. Statystycznie jeden na czterech żołnierzy choruje³. To dużo. Dlatego ofensywa armii rozpoczęła się już w styczniu i armia się śpieszy⁴. Kiedy armia się śpieszy, to ludność cywilna nie ma czasu uciec. Armia nie ma czasu, żeby zorganizować ewakuację. Żołnierze nie mają czasu myśleć, boją się i strzelają. Dlatego cywile giną. Giną też żołnierze. Statystycznie na jednego zabitego żołnierza przypada dziewięciu lub dziesięciu zabitych cywili⁵. Nie ma dokładnych statystyk, bo armia nie ma czasu dokładnie liczyć zabitych, a poza tym kłamie. Szczerze mówiąc łatwiej liczy się rannych, wystarczy poczekać, ranni przyjdą lub zostaną przyniesieni, szukając pomocy. Dlatego statystyki dotyczące rannych są dokładniejsze, niż statystyki dotyczące zabitych.

Dokładnie licząc to są dwie armie. Jedna armia naciera, a druga armia się broni, czasem jest odwrotnie, ale rzadko⁶. Statystycznie armia, która naciera, ma dwanaście śmigłowców MI-24 i osiemdziesiąt czołgów T-59, a armia, która się broni, nie ma żadnego. Dlatego statystycznie armia, która się broni, nie ma żadnych szans na zwycięstwo. Ma za to bunkry. Setki bunkrów i dziesiątki kilometrów okopów i rowów oraz tysiące pułapek. Dlatego tak długo się broni, bo chodzi o czas. Chce przetrwać do czasu, aż zacznie padać deszcz przez statystycznie 20 lub 21 dni w miesiącu. Bez szczególnego celu. Po prostu armia, która naciera, zatrzyma się i wszystko potrwa jeszcze kilka miesięcy.

Kilka miesięcy to dużo czasu i może dużo się zdarzyć. Armia, która naciera, ma jednak bardzo ambitnego dowódcę, który po wojnie chce zostać prezydentem⁷. Ambitny dowódca każe szturmować kolejne bunkry bez przygotowania artyleryjskiego i wsparcia jednego z dwunastu śmigłowców MI-24 lub jednego z osiemdziesięciu czołgów T-59. Dlatego ginie dużo żołnierzy, ale teraz już nikt nie wie ilu. Statystycznie na jedno oświadczenie o liczbie zabitych przypada jedno zaprzeczenie, jedno sprostowanie i jedno oświadczenie o stratach własnych.

Armia, która naciera, zwycięża coraz szybciej. Oznaką zwyciężania jest powiewający sztandar. Żeby zwyciężyć, trzeba zawiesić swój powiewający sztandar we wszystkich ważnych punktach na mapie. Armia, która się broni, już wie, że to tylko kwestia czasu, zanim straci ostatni ważny punkt na mapie z swoim ostatnim powiewającym sztandarem, dlatego atakuje i jest teraz armią, która naciera⁸. Armia, która wczoraj nacierała, dzisiaj broni się i w tym celu używa ludzkich tarcz⁹. Żołnierze ustawiają cywili w szeregu, żeby zasłonić przed ostrzałem siebie albo siebie i jakiś ważny sprzęt wojskowy. Cywile nie uciekają. Statystycznie prawie na pewno zostaliby zabici podczas ucieczki. Kiedy nikt nie strzela to znaczy, że ludzka tarcza działa, a wtedy statystycznie prawie na pewno nikt nie zginie. Dlatego cywile starają się, żeby ludzka tarcza działała. Krzyczą, płaczą, błagają, modlą się i podnoszą dzieci na rękach do góry, żeby było widać już z daleka. Działa. Natarcie zostaje przerwane i armie wracają do przypisanych wcześniej ról.

Armia, która się broni, to teraz tylko 500 żołnierzy i 50 000 cywili ukrytych w dżungli na terenie o kształcie nieregularnego prostokąta o powierzchni 400 m na 600 m, czyli 240 000 m². Statystycznie to jeden żołnierz na 480 m² i jeden cywil na 4,8 m², albo inaczej, jeden Tamil na 4,75 m². Cywile to rodziny żołnierzy, ale dowódca armii¹⁰, która się broni, każe zabijać każdego, kto chce wyjść poza prostokąt. Dlatego cywile nie wychodzą. Prezydent Sri Lanki, Mahinda Rajapaksa, ogłasza, że odniesie zwycięstwo w ciągu 48 godzin. Dlatego lankijska armia, która naciera, znowu się śpieszy i dlatego znowu giną cywile. Dowódca Tamilskich Tygrysów, Velupillai Prabhakaran, wie, że nie ma już miejsca na mapie dla niego i jego armii, dlatego ogłasza przegraną,¹¹ a potem ginie, próbując uciec ambulansem poza prostokąt¹¹. Jest 18 maja 2009 roku i to koniec 26-letniej wojny domowej¹².

Jest 18 maja 2009 roku i to kolejny dzień konfliktu. Na Sri Lance nadal mieszkają Syngalezi i Tamilowe¹³. Statystycznie Syngalezi to 73,8%, a Tamilowie to 8,5%  mieszkańców wyspy, czyli proporcje wynoszą 8,7 : 1¹⁴. Tamilowie mieszkają na północy i wschodzie w Państwie¹⁵, którego już nie ma. Jest za to rząd Syngalezów, który twierdzi, że Państwa nigdy nie było. Rząd wygrał wojnę, ale ma problem. Na wyspie ciągle jest pełno Tamilów. Rząd próbuje kilku rozwiązań. Próbuje wynarodowić Tamilów. Rządu nie stać na ludobójstwo. Masowe mordowanie kosztuje i przyciąga uwagę. Gwałty są tańsze i skuteczniejsze¹⁶. Dlatego żołnierze, policjanci, strażnicy więzienni i członkowie organizacji paramilitarnych rządu masowo gwałcą kobiety¹⁷. Statystycznie prawdopodobieństwo zapłodnienia w wyniku gwałtu jest prawie dwukrotnie wyższe, niż w przypadku dobrowolnego stosunku. Żołnierze gwałcą kobiety wielokrotnie i prawdopodobieństwo wzrasta. Potem dziecko nie jest w 100% Tamilem i nie jest w 100% Syngalezem, jest w 100% hańbą. Kobiety boją się hańby i nie mówią nikomu. Dlatego żołnierze gwałcą na oczach mężów, rodziny i sąsiadów. Wtedy nie da się przemilczeć, można tylko wyjechać. Statystycznie co roku wyjeżdża tylko kilkanaście tysięcy, ale brakuje już stu tysięcy, którzy wczoraj byli, a dzisiaj każdy milczy na ich temat.

Statystycznie Sri Lanka to olśniewający kraj. Wzrost gospodarczy w 2012 roku wyniósł 6,4%, rok wcześniej aż 8,2%, w 2010 roku 7,8% wobec  3,5% w 2009 roku¹⁸. Rząd mówi o dywidendzie pokoju. Opozycja zarzuca niejasne interesy członków rządu. Eksport rósł w tempie dwucyfrowym w 2010 i 2011 roku i wyhamował dopiero w 2012 r.. Rząd mówi o wzroście udziału usług. Opozycja zarzuca uzależnienie od niskoprzetworzonych produktów i herbaty. Liczba turystów rośnie czwarty rok z rzędu, od 447 890 w 2009 roku do 1 005 605 w 2012 roku¹⁹. Rząd mówi o sukcesie i przyszłości. Opozycja zarzuca śledzenie turystów i utrudnianie kontaktów z opozycją. W ciągu czterech lat liczba ludności wzrosła o 0,86 mln, od 20,01 mln w styczniu 2008 roku do 20,87 mln w styczniu 2012. Rząd nie mówi o 40 000 cywilów zabitych od początku natarcia armii, która się śpieszyła. Opozycja nie zarzuca. Opozycja jest syngaleska. Statystycznie 40 000 to tylko dwie dziesiąte procenta z 20,01 mln.

---

¹ Nazwa państwa Sri Lanka, przyjęta w 1972 roku, oznacza w sanskrycie „olśniewający kraj”. To jest syngaleska nazwa. Poprzednia nazwa, Cejlon, to zniekształcona portugalska nazwa Ceilão, która wywodzi się od greckiej nazwy Sielen Diva (wyspa Sielen). Sielen Diva to prawdopodobnie zniekształcona hinduska nazwa Sinhal-Dwipa (wyspa lwa-bohatera). Nazwy wyspy nadane przez kolonizatorów to efekt nieporozumienie i niezrozumienie. Tamilowie używają nazwy İlankai, które pochodzi od słowa Ilanku (być widzialnym), używanego przez żeglarzy dla wystającej z oceanu dużej masy lądu, jaką jest Sri Lanka.

² W 2007 roku Stany Zjednoczone zawiesiły współpracę militarną ze Sri Lanką w związku z łamaniem praw człowieka. Wartość wsparcia w innych obszarach została zredukowana do poziomu 29 903 tys. USD w 2010 r. Miejsce pomocy amerykańskiej zajęła pomoc chińska, której wartość przekroczyła w 2008 roku ponad miliard dolarów. W 2012 roku Chiny udzieliły pomocy w wysokości ponad 100 mln USD na budowę obozów wojskowych w północnej i wschodniej części wyspy (zamieszkałej przez Tamilów). W tym samym roku Sri Lanka zobowiązała się do zakupu sześciu samolotów MA-60 za kwotę 105,4 mln USD. Pomoc chińska nie jest bezinteresowna. Chińczycy zainteresowani są wydobyciem gazu ziemnego, budową elektrowni, budową oraz wykorzystaniem portu Hambantota (południowo-zachodni skraj wyspy, w połowie szlaku między Chinami a Zatoką Perską). W planach chińskich strategów Sri Lanka ma pełnić rolę niezatapialnego lotniskowca zacumowanego u wybrzeży Indii.

³ Statystyka dotyczy żołnierzy z oddziałów liniowych walczących w dżungli, szczególnie ponure żniwo zbierała malaria.

⁴ Czwarta wojna syngalesko-tamilska rozpoczęła się w 2006 roku. Jej ostatnim etapem była północna ofensywa armii lankinskiej, która trwała od stycznia 2008 roku do maja 2009 roku. Początkiem końca wojny była bitwa o miasto Mullaitivu, w styczniu 2009 roku.

⁵ Liczba zabitych cywilów została  określona, na podstawie wiarygodnych źródeł,  w raporcie ONZ na 40 000 (Report of secretary-general’s panel of experts on account in Sri Lanka). Liczba zabitych żołnierzy została określona na podstawie danych prasowych.

⁶ Armia, która naciera, to rządowa Armia Sri Lanki (ang. Sri Lanka Force, SAF). Armia, która się broni, to Tygrysy Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu (ang. Liberation Tigers of Tamil Eelam, LTTE), w skrócie Tamilskie Tygrysy.

⁷ Dowódca Armii Sri Lanki, generał Gardihewa Sarath Chandralal Fonseka, na fali popularności, jaką przyniosło mu zwycięstwo nad Tamilami, wystartował w wyborach prezydenckich w 2010 roku. Przegrał z urzędującym prezydentem Rajapaksą, który zdobył 57,8% głosów. Fonseka odrzucił jednak wyniki wyborów, uważając, że zostały sfałszowane. W wyborach jego kandydaturę poparła partia reprezentująca Tamilów, czyli Tamilski Sojusz Narodowy (ang. Tamil National Alliance). W 2011 r. został skazany na trzy lata więzienia za wydanie rozkazu zabicia Tamilskich Tygrysów poddających się wojskom rządowym w 2009 r. W maju 2012 roku, w czwartą rocznicę zakończenia wojny, prezydent Rajapaksę ułaskawił Fonsekę.

⁸ Podczas ataku Tamilowie wykorzystali specjalne oddziały Czarnych Tygrysów, które dokonywały również ataków samobójczych.

⁹ Wykorzystanie cywili jako ludzkich tarcz przez armię Sri Lanki miało charakter incydentalny. Powszechnie podczas walk ludzkich tarcz używali Tamilowie, o czym alarmowała wielokrotnie m.in. organizacja Human Watch Rights.

¹⁰ Dowódcą Tamilskich Tygrysów był Velupillai Prabhakaran, który założył organizację Tamilskie Nowe Tygrysy (późniejsze LTTE) w 1972 r. Krótki fragment Monsunu Roberta Kaplana charakteryzuje dowódcę LTTE: Młody Prabhakaran zabijał zwierzęta z procy oraz wiatrówki i konstruował prymitywne bomby. Wbijał sobie szpilki pod paznokcie, żeby ćwiczyć wytrzymałość na ból, i okaleczał owady, przygotowując się do torturowania wrogów. Prabhakaran był chrześcijaninem. Zdecydowana większość Tamilów wyznaje hinduizm.

¹¹ Następcą Prabhakarana został Shanmugam Kumaran Tharmalingam znany również jako Selvarasa Pathmanathan. Pathmanathan został w sierpniu 2009 roku aresztowany w Tajlandii. Przekazany lankijskiemu rządowi, rozpoczął z nim współpracę, skupiając się na odbudowie po wojnie terenów zamieszkałych przez Tamilów.

¹² Wojna domowa na Sri Lance, której ostatnim etapem była czwarta wojna syngalesko-tamilska, rozpoczęła się 23 lipca 1983 r. od ataku przeprowadzonego przez Prabhakarana na patrol lankijskiej armii w pobliżu uniwersytetu w Dżafnie. Zginęło trzynastu żołnierzy. Atak wywołał tygodniowe zamieszki w stołecznym Kolombo i innych zamieszkałych w większości przez Syngalezów regionach, podczas których zabito kilka tysięcy Tamilów.

¹³ Poza Syngalezami i Tamilami jedyną liczącą się grupą na Sri Lance są Maurowie, potomkowie arabskich kupców, którzy osiedli na wyspie. Maurowie wyznają islam i stanowią 7,2% ludności Sri Lanki.

¹⁴ Na podstawie Sri Lanka Demographics Profile 2013.

¹⁵ Celem walki Tamilskich Tygrysów było utworzenie niepodległego tamilskiego państwa, czyli Ilam. W praktyce od 1983 do 2009 roku większość terytorium, które miały być częścią Ilam, było pod kontrolą Tamilów. Ilam posiadało własne sądownictwo, system opieki zdrowotnej, system edukacyjny, pocztę, bank, radio i telewizję.

Obraz nr 1. Państwo.

¹⁶ Szerzej na temat roli gwałtów w prowadzeniu czystek etnicznych w artykule Macieja Konarskiego Gwałt tańszy niż kule oraz książce Herfrieda Münklera New wars .

¹⁷ Przypadki gwałtów na tamilskich kobietach zostały szeroko opisane w raporcie We Will Teach You a Lesson. Sexual Violence against Tamils by Sri Lankan Security Forces, opublikowanym w lutym 2013 roku przez Human Rights Watch.

¹⁸ Na podstawie danych opublikowanych przez lankijski Departamentu Spisów i Statystyk (Departament od Census and Statistics), w szczególności komunikatu o rocznym wzroście PKB w 2012 roku.

¹⁹ Na podstawie danych opublikowanych przez lankijski Urząd Rozwoju Turystyki (Sri Lanka Tourism Development Authority).

---

Przeczytaj też:

• P. Wojciechowska, Pomiędzy atomowymi mocarstwami – niekończąca się opowieść o Kaszmirze
• P. Wojciechowska, Muzułmanie i buddyści. Konflikt w birmańskim Rakhine
• M. Maćkowiak, Korupsi, Kolusi, Nepotisme – czyli o Indonezji słów kilka
• J. Wołosowski, Birma – kręta i długa droga do wolności