“Stracona dekada?” – Polityka bezpieczeństwa USA wobec ‘globalnych obszarów niestabilności’

ŁUKASZ SMALEC, Program Amerykański

8 grudnia 2012 r. w budynku Samorządu Studentów Uniwersytetu Warszawskiego odbyła się konferencja pt. „Stracona dekada? Polityka bezpieczeństwa USA wobec globalnych obszarów niestabilności”. Została ona zorganizowana wspólnymi siłami członków Centrum Inicjatyw Międzynarodowych (CIM) oraz Koła Naukowego Doktorantów Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW „Bezpieczeństwo Międzynarodowe”. Przedmiotem dyskusji podczas konferencji stała się polityka bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonej wobec Afganistanu, Iraku, Iranu oraz Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej w pierwszej dekadzie XXI w.  

Konferencję otworzył referat Jana Szczepanowskiego, który stanowił podsumowanie ośmiu lat prezydentury Williama Clintona w kontekście polityki bezpieczeństwa wobec wskazanych powyżej obszarów. W swoim wystąpieniu autor nieprzypadkowo określił ten okres (biorąc pod uwagę  podejmowane wówczas decyzje w zakresie polityki bezpieczeństwa) mianem „grzechu pierworodnego”, który zaważył na kształcie strategii działania jego następcy. Analizę tego zagadnienia poprzedziła prezentacja oraz ocena całościowej wizji polityki zagranicznej Clintona, którą według prelegenta charakteryzował brak spójnej wizji oraz woli do działania. Po zakończeniu pierwszego wystąpienia, moderator dyskusji Karolina Libront, Prezes Koła Naukowego Doktorantów „Bezpieczeństwo Międzynarodowe” oraz członek CIM otworzyła dyskusję nad przedstawionym zagadnieniem. Podobne mini-debaty były przez nią inicjowane po wystąpieniach kolejnych panelistów.

Po krótkiej dyskusji przyszła kolei na analizę case studies polityki bezpieczeństwa USA wobec państw, które znalazły się w centrum zainteresowania administracji George’a Busha juniora, tj. Afganistanu oraz Iraku. Pierwsza głos zabrała przedstawicielka Koła Studentów Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego Agnieszka Sowa. Prelegentka przedstawiła referat pt. „Militarne i pozamilitarne aspekty polityki USA wobec Afganistanu w ramach globalnej wojny z terroryzmem”. W swoim wystąpieniu skupiła się przede wszystkim na cywilnych aspektach procesu stabilizacji sytuacji oraz odbudowy Afganistanu (zazwyczaj niesłusznie pomijanych). Wskazała na bardzo istotne (a nawet kluczowe) znaczenie w tym kontekście niezrozumienia odrębności kulturowych i cywilizacyjnych, które według niej w znacznej mierze przyczyniły się do porażek  koalicji – a może raczej braku  jej spektakularnych  sukcesów – w realizacji procesu odbudowy tego kraju.

Miałem przyjemność wygłosić trzeci z referatów. Za cel postawiłem sobie dokonanie bilansu ostatniego dziesięciolecia w polityce bezpieczeństwa Waszyngtonu wobec Iraku. Na wstępie wskazałem na niesłuszne, moim zdaniem, rozpatrywanie wojny z Irakiem (najczęściej określanej kryptonimem Iracka Wolność) jako jednego z aktów większej całości, jakim była wojna z terrorem (ang. war on terror). Podkreśliłem, że była ona raczej częścią większej operacji, której celem było ustanowienie czy może ostateczne potwierdzenie amerykańskiej hegemonii w skali globalnej. Ambitne cele, jakie przyświecały operacji „Irak” (m.in. „nowe rozdanie strategiczne” na Bliskim Wschodzie) zostały przeze mnie skonfrontowane z mniej niż skromnymi sukcesami USA oraz niewątpliwymi porażkami, za jakie można uznać m.in. wyraźny wzrost znaczenia w regionie Iranu, który jawi się jako największy zwycięzca tej wojny.

Po krótkiej przerwie rozpoczęła się druga część konferencji, którą otworzył mój drugi referat dotyczący polityki bezpieczeństwa USA wobec Iranu w ostatniej dekadzie. Na wstępie wystąpienia wskazałem, że płaszczyzna konfliktu tych dwóch państw w sposób znaczący wykracza poza problem ambicji nuklearnych Iranu, choć rzeczywiście ta kwestia wydaje się najbardziej paląca. Wskazałem, że zarówno okres dwóch kadencji Busha, jak i pierwszej kadencji B. Obamy były w dużej mierze stracone, choć należy przyznać, że to demokrata wykazał większą wolę do wypracowania rozwiązania kompromisowego. Niemniej jednak, w obu przypadkach skutek był taki sam  – impas bez większych nadziei na przełom. Na zakończenie wskazałem szereg możliwych scenariuszy działania ze strony Waszyngtonu w celu rozwiązania problemu, podkreślając przy tym małe prawdopodobieństwo wojny z Islamską Republiką Iranu, podobnej do tej jaka miała miejsce w przypadku Iraku. 

Kolejnym prelegentem był Michał Teofilski, ekspert Programu Azjatyckiego CIM, który dokonał podsumowania polityki bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych wobec Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej. W swoim wystąpieniu wskazał, że poza krótką nadzieją na przełom w czasie prezydentury B. Clintona, nieodłącznym elementem stosunków bilateralnych był impas oraz wzajemna nieufność. Za główny problem leżący na drodze do wypracowania modus vivendi w stosunkach na linii Waszyngton-Pjongjang uznał posiadanie przez ten ostatni broni nuklearnej. Stanowi to niewątpliwie poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa sojuszników amerykańskich w regionie Azji Północno-wschodniej. Wskazał, że w przyszłości możemy oczekiwać utrzymania się tzw. „brudnego pokoju”, tj. kontynuowania rozmów sześciostronnych (z udziałem USA, ChRL, Rosji, Japonii oraz obu państw koreańskich), tolerowania łamania przez reżim zawartych porozumień w oczekiwaniu, że sprawa rozwiąże się sama (reżim północnokoreański upadnie).

Ostatni referat podczas konferencji został przedstawiony przez Kamila Mazurka, Eksperta CIM z Programu Amerykańskiego, a zarazem członka Koła Naukowego Doktorantów „Bezpieczeństwo Międzynarodowe”, który w swoim wystąpieniu dokonał krótkiej charakterystyki polityki zbrojeniowej USA oraz tamtejszego przemysłu obronnego w ostatniej dekadzie. Wnioski przedstawione przez K. Mazurka w sposób wyraźny kontrastowały z tymi, jakie płynęły z dotychczasowych prezentacji. O ile poprzednicy zgadzali się, że okres ten był zdominowany przez porażki i zaniechania w polityce bezpieczeństwa, o tyle ostatni prelegent wskazał, że w analizowanym przez niego sektorze sytuacja była zgoła odmienna. Czas ten określił nawet mianem złotej dekady. Przy uwzględnieniu aktualnej sytuacji (kryzys finansowy i zapowiadane ograniczenia poziomu wydatków na obronność w USA), przedstawiając prognozę na przyszłość, skonstatował, że zapewne był to ostatni tak dobry okres dla tej branży w najbliższym czasie.

Przedstawienie wszystkich podjętych na konferencji zagadnień nie jest możliwe ze względu na ograniczoną objętość niniejszego artykułu. Nie taki był również mój cel. W imieniu prelegentów i organizatorów chciałbym podziękować wszystkim za uczestnictwo w konferencji. Osoby zainteresowane przedstawioną w tym miejscu w sposób skrótowy problematyką zachęcam do przeczytania naszej publikacji (link do bezpłatnej wersji elektronicznej znajduje się na stronie Centrum Inicjatyw Międzynarodowych).