MIKOŁAJ ROGALEWICZ
Przewodniczący szwedzkiego parlamentu (Riksdagu) Andreas Norlén powierzył w tym tygodniu (2/10) misję utworzenia rządu liderowi konserwatywnej Umiarkowanej Partii Koalicyjnej Ulfowi Kristerssonowi. Oznacza to, że koalicja centro-prawicowa może przejąć władzę w Szwecji, zastępując rządzącą dotychczas koalicję Szwedzkiej Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej i Partii Zielonych. Najpierw jednak nowy rząd musi uzyskać poparcie Riksdagu, który 25 września nie udzielił wotum zaufania rządowi dotychczasowego premiera Stefana Loefvena. Powstanie rządu centro-prawicowego będzie uzależnione od stanowiska Szwedzkich Demokratów (SD) oraz partii należących do koalicji centrolewicowej, ponieważ w wyborach parlamentarnych żadna z koalicji nie uzyskała większości potrzebnej do utworzenia rządu samodzielnie.
Wybory parlamentarne 2018
Na początku września 2018 r. odbyły się wybory parlamentarne w Szwecji. Frekwencja wyniosła 84,8%, a do parlamentu weszło ostatecznie osiem partii. Najwięcej głosów zdobyła rządząca dotychczas Szwedzka Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza (28,4%). Na drugim miejscu uplasowała się Umiarkowana Partia Koalicyjna Moderata (19,8%). Trzecią siłą szwedzkiego parlamentu zostali skrajnie prawicowi Szwedzcy Demokraci, którzy uzyskali 17,6%. Koalicja centro-lewicowa, w skład której wchodzą Szwedzka Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza, Partia Lewicy i Partia Zielonych uzyskała razem 144 mandaty. Koalicja centro-prawicowa składająca się z Umiarkowanej Partii Koalicyjnej Moderata, Partii Centrum, Chrześcijańskich Demokratów i Partii Liberalnej uzyskała 143 mandaty. 62 mandaty przypadły Szwedzkim Demokratom, którzy są izolowani na szwedzkiej scenie politycznej, ze względu na swoje radykalne poglądy.
Parlament Królestwa Szwecji (Riksdag) składa się z jednej izby, w skład której wchodzi 349 posłów, wybieranych na czteroletnią kadencję. Jest on głównym organem władzy w państwie, który sprawuje funkcję ustawodawczą i kontrolną. Szczególnie ważną pozycję posiada przewodniczący parlamentu (talman), który jest jedną z najważniejszych osób w państwie. To on wyznacza premiera i powierza mu misje utworzenia rządu. [1]
Jak powstaje rząd w Szwecji?[2]
Proces tworzenia nowego rządu rozpoczyna się po zakończeniu wyborów parlamentarnych. Jest on zazwyczaj poprzedzony wyborem nowego przewodniczącego parlamentu. Każdy przewodniczący może przed swoim odejściem zdymisjonować rząd, który do czasu wyboru nowego, będzie funkcjonował jako rząd tymczasowy. Następnie nowy talman wyznacza premiera i powierza mu misje utworzenia rządu. Nowy premier oraz zaproponowany przez niego rząd muszą zostać zaakceptowani przez Riksdag. Jeśli przeciwko nim zagłosuje ponad połowa ustawowej liczby posłów, tj. co najmniej 175, rząd nie powstaje. Jeśli żadna partia nie uzyskała większości potrzebnej do utworzenia rządu, wyznaczenie premiera poprzedzone jest negocjacjami pomiędzy partiami, w celu utworzenia koalicji. Przewodniczący Riksdagu również rozmawia z liderami poszczególnych partii, aby wyznaczyć na stanowisko premiera taką osobę, która będzie w stanie uzyskać poparcie parlamentu. Dzięki temu dotychczas nie zdarzyło się jeszcze, aby Riksdag nie udzielił wotum zaufania nowemu rządowi. Gdyby jednak parlament wotum zaufania nie udzielił, to talman wyznacza kolejną osobę na stanowisko premiera, a Riksdag po raz kolejny głosuje nad poparciem dla nowego rządu. Jeśli czwarty z kolei rząd nie otrzyma poparcia Riksdagu, dochodzi do kolejnych wyborów parlamentarnych.
Scena polityczna Szwecji [3]
Najsilniejszą partią na szwedzkiej scenie politycznej jest aktualnie Szwedzka Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza, która powstała w 1889 r., co czyni ją najstarszą partią polityczną Szwecji działającą do dziś. W latach 2014-2018 wraz z Partią Zielonych tworzyła rząd koalicyjny, którego premierem był Stefan Löfven. Program polityczny tej partii oparty jest na wolności, równości oraz solidarności. Główne postulaty tego ugrupowania to utworzenie większej ilości miejsc pracy, a także zapewnianie lepszej edukacji. W skład koalicji centrolewicowej, oprócz socjaldemokratów, wchodzą także Partia Zieloni oraz Partia Lewicy. Ta pierwsza skupia się głównie na sprawach środowiskowych. Ich podstawowe postulaty to walka z globalnym ociepleniem, ochrona środowiska oraz promowanie integracji europejskiej. Sprzeciwiają się wykorzystywaniu energii nuklearnej. Partia ta nie ma lidera, a na jej czele stoi dwóch rzeczników – jest to zawsze mężczyzna i kobieta. W latach 2014-2018 tworzyła rząd wraz z socjaldemokratami, będąc wówczas czwartą siłą Riksdagu. Partia Lewicy deklaruje natomiast swoje poglądy jako socjalistyczne oraz feministyczne. Ich główne postulaty to tworzenie nowych miejsc pracy, wzmacnianie opieki społecznej oraz promowanie równości płci.
Drugim największym ugrupowaniem politycznym w Szwecji jest Umiarkowana Partia Koalicyjna Moderata, która swoje poglądy definiuje jako konserwatywno-liberalne. Ich główne postulaty to wolność wyboru, obniżenie podatków, a także liberalizm w gospodarce. W latach 2006-2014 ugrupowanie to było częścią rządu tworzonego przez centroprawicową koalicję Sojusz dla Szwecji, w skład której weszli także Liberałowie, Chrześcijańscy-Demokraci oraz Partia Centrum. Na czele rządu stał wówczas przez dwie kadencje John Fredrik. Koalicję centroprawicową oprócz Moderatów tworzą także Partia Liberalna, Partia Centrum oraz Chrześcijańscy-Demokraci. Głównym postulatem Liberałów jest usprawnianie systemu szkolnego. Uważają także, że Szwecja powinna dołączyć do NATO oraz zainwestować w energię nuklearną. Partia Centrum skupia się głównie na sprawach agrarnych oraz środowiskowych. Chrześcijańscy-Demokraci natomiast uważają, że społeczeństwo powinno być oparte na stabilnej rodzinie. W kwestiach społecznych postulują zwiększenie pomocy dla osób starszych, a w ekonomicznych uproszczenie regulacji prawnych dla firm oraz obniżenie podatków. Działanie te mogłyby według nich zwiększyć wzrost gospodarczy oraz skuteczniej zwalczać bezrobocie.
Trzecią siłą w Riksdagu jest obecnie skrajnie prawicowa, nacjonalistyczna partia Szwedzcy Demokraci. To stosunkowo młode ugrupowanie, które powstało w 1988 r. Na jego czele stoi Jimmie Åkesson. Głównym postulatem SD jest ochrona narodowej tożsamości, jako sposobu na utrzymanie szwedzkiego państwa dobrobytu. Partia ta zdecydowanie sprzeciwia się imigracji, uważając, że imigranci powodują problemy socjalne oraz ekonomiczne. Po raz pierwszy miejsce w Riksdagu SD uzyskało w 2010 r., zdobywając 5,7% głosów. Poparcie dla tej partii rośnie jednak z roku na rok. W 2014 r. SD stało się trzecią siłą w parlamencie uzyskując ponad 12% głosów, a w tegorocznych wyborach ich poparcie wzrosło do 17,6%.
Kto utworzy nowy rząd?
Powierzenie misji utworzenia rządu liderowi Moderatów nie oznacza jeszcze, że jego rząd powstanie. Wynik wyborów parlamentarnych z września 2018 r., w których obie koalicje uzyskały podobną ilość głosów znacznie utrudnia negocjacje, a Ulf Kristersson staje przed trudnym zadaniem zdobycia wotum zaufania. Zgodnie z przedwyborczymi obietnicami w skład koalicji centroprawicowej nie może wejść SD[4] (jest więc mało prawdopodobne utworzenie szerokiej koalicji), ale Kristersson może stanąć na czele rządu mniejszościowego, jeżeli uda mu się przekonać inne partie do poparcia zaproponowanego przez niego rządu. Jeżeli Riksdag nie udzieli wotum zaufania zaproponowanemu przez niego rządowi, przewodniczący parlamentu powierzy to zadanie innemu politykowi.
Andreas Norlén uzasadnił powierzenie misji utworzenia nowego rządu Ulfowi Kristerssonowi tym, że kilka dni wcześniej dotychczasowy rząd Stefana Löfvena nie uzyskał wotum zaufania od Riksdagu. Według przewodniczącego parlamentu szansę powinien uzyskać więc polityk z innego ugrupowania. Jeżeli rząd Kristerssona nie zostanie zatwierdzony przez Riksdag, misję utworzenia rządu może otrzymać ponownie Stefan Löfven, który zapowiedział już, że chciałby kontynuować rządzenie i jest otwarty na negocjacje. W takim przypadku Socjaldemokraci oraz koalicja centro-lewicowa mogłyby szukać współpracy z Partią Centrum oraz Liberałami, w celu utworzenia rządu mniejszościowego. Wsparcie tych partii byłoby kluczowe w kwestii prac legislacyjnych nad przyszłorocznym budżetem, ponieważ jego nieuchwalenie mogłoby skutkować upadkiem rządu oraz zwołaniem kolejnych wyborów w przyszłym roku.
W polityce bezpieczeństwa bez zmian?
Bez względu na to kto utworzy nowy rząd, nie dojdzie raczej do zmian w polityce bezpieczeństwa, która obecnie zakłada zwiększanie wydatków na obronność. Utrzymana zostanie także polityka zacieśniania współpracy z NATO. Po zakończeniu Zimnej Wojny zrodziło się przekonanie, że nastał wieczny pokój i nie istnieje zagrożenie dla bezpieczeństwa Szwecji. Kolejne rządy tego państwa dokonywały cięć w budżetach obrony, starając się jednocześnie bardziej angażować w misje międzynarodowe mające stabilizować Europę i jej sąsiedztwo. Podejście Szwedów do kwestii bezpieczeństwa zmieniło się w 2014 r., gdy Rosja dokonała aneksji Krymu i wzrosło niebezpieczeństwo ze strony tego państwa. Obecnie Szwecja, która od 1995 r. jest członkiem UE, polega na gwarancjach bezpieczeństwa zawartych w traktacie lizbońskim oraz ściśle współpracuje z NATO. W 2014 r. na szczycie w New Port (Walia) Sojusz Północnoatlantycki przyznał jej zwiększone możliwości dialogu i współpracy. Od 2016 roku Szwecja realizuje natomiast strategię bezpieczeństwa przyjętą na lata 2016–2020. Zapowiedziano w niej wzmocnienie wojsk lądowych, obrony powietrznej oraz obrony cywilnej. Dodatkowo Szwecja rozmieściła wojska na Gotlandii oraz przywróciła obowiązkową służbę wojskową. Nic nie zapowiada, by nowoutworzony rząd, niezależnie od opcji politycznej, planował zmiany w tym obszarze.
Zdjęcie użyte w artykule: Ulf Kristersson / wikimediacommons, licencja CC
[1] Charakterystyczna dla szwedzkiego parlamentu jest również funkcja varamena, czyli zastępcy, którego posiada każdy poseł, i który przejmuje tymczasowo obowiązki danego posła, gdy ten nie jest zdolny ich pełnić. Varamen pochodzi z tej samej partii, co poseł.
[2] Akapit stworzony na podstawie: http://www.riksdagen.se/en/how-the-riksdag-works/democracy/forming-a-government/
[3] W akapicie użyto informacji ze strony: https://sweden.se/society/political-parties-in-sweden/
[4] Przed wyborami obie koalicje wykluczały możliwość porozumienia z tą partią, ze względu na jej radykalne poglądy.
Mikołaj Rogalewicz – student I roku Stosunków Międzynarodowych na Uniwersytecie Warszawskim, aktywnie zaangażowany w działalność Koła Spraw Zagranicznych ISM UW, w ramach którego m.in. pisze noty na mikrobloga. Działa w Demagogu, w którym zajmuje się fact-checkingiem i pisaniem analiz dotyczących wypowiedzi polityków. Zainteresowania związane ze sprawami międzynarodowymi: sytuacja polityczna związana z bronią jądrową, sytuacja polityczna na Bliskim Wschodzie i polityka zagraniczna USA.
