IZABELA MODZELEWSKA
Gospodarzem szczytu grupy APEC (Asia – Pacific Economic Cooperation – Współpraca Gospodarcza Azji i Pacyfiku) w październiku 2013 roku była Indonezja. Przed oficjalnym szczytem, zaplanowanym na 7-8 października na Bali, miała miejsce seria spotkań, podczas których przedstawiciele krajów członkowskich mieli okazję do omówienia tematów, będących przedmiotem debaty podczas oficjalnego szczytu. Warto w tym miejscu dodać, że szczyt APEC był sprawdzianem organizacyjnym dla Indonezji, ponieważ w 2014 roku obejmie ona przewodnictwo w grupie.
Wielki nieobecny
Przewodnictwo w ugrupowaniu zrzeszającym potęgi gospodarcze takie jak: USA, Chiny, Korea Południowa, Japonia i Rosja będzie miało dla Indonezji znaczenie prestiżowe. Przede wszystkim stanowić będzie szansę na promocję potencjału ekonomicznego, stworzenie nowych miejsc pracy oraz przyciągnięcie inwestorów. Nie ulega wątpliwości, że Stany Zjednoczone to istotny partner handlowy dla krajów azjatyckich, dlatego też nieobecność prezydenta Baracka Obamy na szczycie była szeroko komentowana. Jeszcze przed rozpoczęciem serii spotkań prezydent USA ogłosił, że z powodu paraliżu w amerykańskiej administracji federalnej nie weźmie w nich udziału. Podczas szczytu w Indonezji USA reprezentował szef amerykańskiej dyplomacji – John Kerry. Decyzja amerykańskiego prezydenta spotkała się z szerokim odzewem ze strony innych uczestników. Przywódca Rosji – Władimir Putin określił tę decyzję jako „uzasadnioną” oraz dodał, że „każdy przywódca państwa musiałby postąpić tak samo w podobnej sytuacji”. Z kolei minister spraw zagranicznych Australii – Julie Bishop zagwarantowała gotowość do rozmów z Johnem Kerry’m.
Znaczenie Chin w APEC – roszczenia terytorialne
Nieobecność prezydenta USA była niewątpliwie korzystna dla przywódców pozostałych państw, w tym Chin, Rosji i Japonii. Na tej absencji zyskały zwłaszcza Chiny – światowe supermocarstwo nr 2 po Stanach Zjednoczonych. Należy wspomnieć, że Tony Abbot – premier Australii stwierdził, iż wzrost znaczenia chińskiej gospodarki stanowi „korzyść dla świata, a nie wyzwanie”. Prezydent ChRL – Xi Jinping dodał, że strona chińska jest zainteresowana pogłębieniem współpracy z Australią w ramach strategicznego partnerstwa. Wybór poszerzenia kooperacji z Australią – sojusznikiem USA to także element chińskiej strategii osłabiania wpływów amerykańskich w regionie Azji i Pacyfiku. Obietnica wspólnych przedsięwzięć jest niewątpliwie korzystna zarówno dla strony chińskiej, jak i australijskiej.
Szczyt APEC był nie tylko okazją dla strony chińskiej do pogłębienia relacji z partnerami, ale również do podkreślenia stanowiska wobec sporów terytorialnych na Morzu Południowochińskim. Liu Zhenmin – wiceminister spraw zagranicznych stwierdził, że „zaangażowanie krajów spoza regionu Morza Południowochińskiego ma podłoże wyłącznie polityczne”. Ponadto jednym z celów chińskiej polityki wobec rejonu Azji i Pacyfiku jest dążenie do ograniczania wpływów USA. Trzeba jednak zaznaczyć, iż strona amerykańska dysponuje ogromnymi siłami w regionie, Amerykańskie Dowództwo Pacyfiku – PACOM (United States Pacific Command) dysponuje 325 tysięcy żołnierzy, 180 okrętami oraz 1900 samolotami[1].
Warto dodać, że w regionie Azji i Pacyfiku przedmiotami sporu są: Wyspy Spratly (spór pomiędzy Chinami, Tajwanem, Brunei, Filipinami, Wietnamem, Indonezją i Malezją), Archipelag Wysp Paracelskich (konflikt chińsko-wietnamski) oraz Scarborough Shoal (Wyspa Huangyan – konflikt pomiędzy Chinami, Japonią, Wietnamem i Filipinami). Strona chińska opowiada się za pokojowym rozstrzygnięciem sporów drogą negocjacji. Nie ulega jednak wątpliwości, iż rozbudowa floty przez Chiny oraz zaostrzający się spór z Japonią na Morzu Wschodniochińskim o Wyspy Senkaku/Diaoyu może powodować wzrost obaw reszty państw APEC względem Państwa Środka. Ponadto w styczniu 2013 roku Filipiny zwróciły się do ONZ z prośbą o arbitraż w sporze o Wyspy Spratly. Co więcej w spór chińsko-japoński zaangażowanych jest m.in. 2,3 tysiąca chińskich żołnierzy, 142 okręty, 27 niszczycieli oraz lotniskowiec.
Zaniepokojenie chińską polityką morską wyraziła również Japonia. Strona chińska stara się uspokoić swoich partnerów, zapewniając że jej działania mają na celu jedynie zapewnienie bezpieczeństwa morskiego regionu. Rosnąca potęga morska Chin stanowi niewątpliwie wyzwanie dla pozostałych państw azjatyckich. Zwiększanie potencjału morskiego Chin w tym regionie może potencjalnie doprowadzić w przyszłości do regionalnego wyścigu zbrojeń.
APEC motorem światowego wzrostu gospodarczego – deklaracje
Jednym z podstawowych celów grupy państw APEC jest dążenie do utrzymania stabilnego wzrostu gospodarczego oraz zapobieganie kryzysom ekonomicznym w regionie Azji i Pacyfiku. Najważniejszym dokumentem przyjętym podczas szczytu 8 października była deklaracja – Resilient Asia-Pacific, Engine of Global Growth. Znalazły się w niej liczne zapisy dotyczące zarówno sfery politycznej, ekonomicznej jak i społecznej. W kwestiach społecznych poruszono przede wszystkim: redukcję ubóstwa, poprawę standardów życia oraz podniesienie jakości usług medycznych. W sferze ekonomicznej odniesiono się do: promowania zrównoważonego rozwoju, integracji gospodarek regionalnych, współpracy na rzecz przyciągania nowych inwestycji, tworzenia nowych miejsc pracy i zwalczania protekcjonistycznych barier handlowych, które spowalniają rozwój globalnej gospodarki. Ponadto w deklaracji podkreślono fakt, iż to Azja jest siłą napędową światowej gospodarki. Celem państw APEC jest także wznowienie wielostronnych negocjacji w ramach rundy dauhańskiej Światowej Organizacji Handlu.
Istotna kwestia to także potwierdzenie przez przywódców państw ich woli utworzenia strefy wolnego handlu na obszarze Azji i Pacyfiku – Free Trade Area of the Asia-Pacific (FTAAP). W sprawie wolnego handlu i inwestycji liderzy krajów członkowskich zobowiązali się do realizacji założeń z Bogor (Dżakarta)[2] do 2020 roku. Należy zauważyć, że w deklaracji obok kwestii ekonomicznych wiele uwagi poświęcono edukacji, zwłaszcza na poziomie uniwersyteckim. Do 2020 roku planowane jest posiadanie przez APEC łącznie 1 miliona uniwersytetów.
Trzeba również dodać, że w ramach APEC realizowane są liczne projekty na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego. Projekty poświęcone są m.in. promowaniu szkoleń, badań naukowych, ekologii, zdrowiu publicznemu. Według danych APEC rocznie realizowanych jest ok. 100-150 projektów, na które w latach 2011-2012 przeznaczono ponad 25 milionów USD.
APEC a UE
Interesującym zagadnieniem jest to, czy kraje zrzeszone w APEC stanowią zagrożenie dla interesów UE. O tym, że poszczególne państwa APEC są ważnymi partnerami zagranicznymi dla UE świadczy fakt, iż w pierwszej piątce czołowych partnerów gospodarczych znajdują się trzy kraje należące do APEC – USA, Chiny oraz Rosja. Na pewno współpraca z tymi państwami, a także z Japonią i Koreą Południową jest korzystna dla UE. O zacieśniającej się kooperacji świadczy również zawarte 26 marca br. porozumienie pomiędzy UE a APEC o transferze danych. Nie ulega wątpliwości, że współpraca w sferze gospodarczo-politycznej może być korzystna dla obydwu stron. Warto dodać, że UE musi brać pod uwagę rosnące ambicje poszczególnych państw azjatyckich i dążyć do pogłębiania relacji z APEC.
APEC potęgą gospodarczą na świecie?
Gospodarki krajów zrzeszonych w APEC wytwarzają 55% światowego PKB oraz posiadają 44% udziału w handlu międzynarodowym. Kraje APEC stanowią także 40% populacji świata. O rosnącej sile tej grupy świadczy również to, iż o członkostwo ubiegają się nowe państwa, w tym: Mongolia, Indie, Bangladesz, Pakistan, Sri Lanka i Ekwador. Wstąpienie Mongolii do APEC korzystne jest zarówno dla tego państwa jak i dla rozwoju gospodarczego regionu. Należy dodać, że obszar Mongolii bogaty jest w surowce takie jak: miedź, złoto, rudy żelaza oraz węgiel brunatny. Według szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego, to właśnie Mongolia będzie notowała największy wzrost gospodarczy spośród krajów rozwijających (o czym w dużej mierze będzie decydował zwłaszcza wzrost w sektorze wydobywczym). Importem surowców zainteresowane są głównie Chiny, Rosja oraz Kanada. Warto dodać, że Mongolia podpisała do tej pory 44 umowy handlowe z poszczególnymi państwami APEC.
Na dynamiczny rozwój ekonomiczny regionu Azji i Pacyfiku niewątpliwie wpływa pozycja mocarstwowa Chin. Nie ulega wątpliwości, że wśród państw członkowskich APEC są kraje o zróżnicowanym stopniu rozwoju ekonomicznego. Coroczne spotkania APEC to szansa na zawieranie nowych porozumień oraz wkroczenie na ścieżkę szybszego rozwoju dla słabiej rozwiniętych państw.
[1] Andrzej Lubowski, Świat w 2040 roku. Czy zachód musi przegrać? Wydawnictwo Znak, Kraków 2013, s. 117.
[2] Założenia odnośnie wolnego handlu i inwestycji te zostały przyjęte podczas pierwszego szczytu państw APEC w 1994 roku w Bogor (Dżakarta) w Indonezji. Kraje rozwinięte miały wprowadzić zobowiązania w życie do 2010 roku a rozwijające się do 2020 roku.
Izabela Modzelewska – współpracownik CIM – absolwentka stosunków międzynarodowych (specjalizacja: dyplomacja publiczna) na Collegium Civitas w Warszawie. Współpracowała z portalem unia europejska.org oraz magazynem „Stosunki Międzynarodowe”. Odbyła wolontariat w fundacji „Afryka Inaczej” oraz staż w Urzędzie Miasta Stołecznego Warszawy – Dzielnica Bielany w dziale Administracyjno-Gospodarczym. Interesuje się tematyką Chin, zwłaszcza relacjami Chiny-ONZ oraz stosunkami gospodarczymi Chiny- UE.
Przeczytaj również:
- P. Bieńkowski, “Crises”, “challenges”, “indecision” – Japan’s “decline” and what does it mean for Asia-Pacific
- K. Bronicki, Spór japońsko-chiński o wyspy Senkaku. Wiele hałasu o nic?
- M. Małek, Wybory do Izby Radców w Japonii – szanse i wyzwania dla premiera Abe
- P. Bieńkowski, Wen Jiabao w Polsce: Czy Polska w końcu dostrzegła Chiny?
- J. Cytryńska, Cyberbezpieczeństwo – szansa na chińsko-amerykańską współpracę
- R. Bill, Potęga ekonomiczna Chin
