Migracja w Unii Europejskiej – kilka przykładów w dobie kryzysu

MARTA MAKOWSKA

God save the Queen czyli farewell immigrants

Najnowsze badanie opinii publicznej  przeprowadzone w Wielkiej Brytanii przez ośrodek badawczy YouGov wykazało, że 57 procent Brytyjczyków wymienia imigrację jako jeden z podstawowych problemów trapiących ich kraj (częściej wymieniany był tylko kryzys gospodarczy). W tegorocznej mowie tronowej Królowa Elżbieta zapowiedziała zaostrzenie przepisów dotyczących migrantów przebywających na terenie Wielkiej Brytanii: mają zostać wprowadzone m.in. obostrzenia w dostępie do służby zdrowia, ściślejsza kontrola obcokrajowców wynajmujących mieszkania na terenie Wielkiej Brytanii, a także ułatwiona ma zostać procedura deportacji tych osób, które dopuściły się przestępstw. To wystąpienie, wygłoszone przez Królową, a przygotowywane przez rząd, jest wyraźną odpowiedzą na rosnące w kraju poparcie wyrażane dla nacjonalistycznej i eurosceptycznej Partii Niepodległości Zjednoczonego Królestwa (UKIP) Nigela Farage’a, który osiągnął duży sukces w wyborach lokalnych w Anglii i Walii, przeprowadzonych na początku maja tego roku.

Europejski tygiel

Przypadek Wielkiej Brytanii nie jest odosobniony. Popularność antyimigracyjnych i populistycznych ruchów i sił politycznych wzrasta w wielu krajach Europy.

We Francji postać Jean Marie Le Penn’a (a obecnie jego córki Marine) już od lat 70. przykuwa uwagę międzynarodowych mediów. Front Narodowy pod jego przywództwem uczynił z imigracji najważniejszy problem trapiący Francję, idąc w sukurs islamofobicznej i rasistowskiej części społeczności.

W Holandii dużym poparciem cieszy się skrajnie prawicowa „Partia Wolności” pod przywództwem Geerta Wildersa. W naszej ojczyźnie szerzej znany jest incydent sprzed dwóch lat, kiedy holenderski minister pracy zapowiedział zaostrzenie przepisów migracyjnych uderzające głównie w Polaków, stanowiących ponad połowę wszystkich pracujących w Holandii imigrantów (ponad 150 000 osób). Propozycje Henka Kampa dotyczyły m.in. ustanowienia procedury niemal natychmiastowego wydalenia obcokrajowca, który utraci pracę w Holandii, a także bardziej restrykcyjnego dostępu do mieszkań i pomocy socjalnej. Polski rząd momentalnie zareagował,  wytykając niezgodność z unijnymi przepisami o mobilności obywateli UE.

Z kolei w Finlandii partia „Prawdziwi Finowie”, zajmująca skrajnie nacjonalistyczną pozycję na politycznej scenie, posiada obecnie blisko 20% poparcia społecznego. Jednym z głównych tematów podejmowanych przez to populistyczne ugrupowanie, poza skrajnym eurosceptyzmem, jest podsycanie antyimigracyjnych nastrojów i postulowanie o bardziej restrykcyjną politykę wobec obcokrajowców. Jest to o tyle ciekawe, że W Finlandii zaledwie 3% mieszkańców stanowią osoby urodzone za granicą.

Przyczyny wzrostu fali populizmów

Gdzie upatrywać źródeł rosnącego poparcia dla populistów i tendencji zaostrzania polityk antyimigracyjnych, nawet wśród mainstreamowych polityków?

Po pierwsze, co nie będzie wielkim zaskoczeniem, w kryzysie ekonomicznym. Po wielu latach niemal nieprzerwanego rozwoju gospodarczego i bezpieczeństwa socjalnego wiele krajów Europy zachodniej boryka się z kryzysem zatrudnienia i koniecznością redukcji przywilejów socjalnych. Nawet w tych krajach, gdzie skutki kryzysu były odczuwane słabiej, bądź prawie wcale, populistyczne slogany zaimportowane z zagranicy znalazły podatny grunt i odzwierciedlenie w postulatach skrajnej prawicy.

Po drugie, brak poczucia wspólnej tożsamości. Europejczycy w znacznej mierze nie utożsamiają się z Unią Europejską i bardziej niż Europejczykami czują się obywatelami konkretnych państw. Ratowanie strefy Euro, pomoc dla gospodarek Grecji czy Cypru, będące obecnie w centrum wydarzeń politycznych, wydają się tematami na tyle odległymi i niezrozumiałymi, że populiści mają ogromne pole do manipulacji faktami i liczbami, podsycając tym samym wzajemne antagonizmy.

Wyjście z impasu?

Wydaje się, że polityka migracyjna na starym kontynencie jest wprost zależna od sytuacji gospodarczej nań panującej. W okresach prosperity cudzoziemcy przyjmowani są tłumnie przede wszystkim do realizacji podstawowych prac, zaś w okresach słabszej koniunktury decydenci poszczególnych krajów głowią się jak „wyprosić” zasiedziałych gości, uciekając się do płytkiej retoryki. W efekcie stosowania takiego mechanizmu nie tylko mamy do czynienia z narastającymi napięciami i ksenofobicznymi nastrojami, ale też z obnażeniem słabości integracji europejskiej, która jako ciągły proces, miała zadać cios powracającym tendencjom. Kryzys gospodarczy nie stanowi niestety dobrego momentu na szeroką dyskusję poświęconą temu tematowi. Ratowanie upadających banków, pakiety i mechanizmy pomocowe dla zagrożonych bankructwem krajów zabierają znaczną część czasu i energii polityków. A szkoda, bo problem absorpcji migrantów nie ma szans rozwiązać się „przy okazji”.

 Autorka tekstu wykorzystała jego fragmenty podczas wystąpienia na debacie „Granica i migracje w Unii Europejskiej” zorganizowanej przez Frontex – Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej w dniu 11 maja 2013 w Warszawie

Przeczytaj również:

• M. Makowska, Kto się boi wielokulturowej Europy
• Z. Bartol, W poszukiwaniu francuskiej multikulturowości
• D. Ortyńska, Co dalej z Norwegią?
• A. Sęk, Pięć powodów, by wciąż wierzyć w Europę